Het tweesnijdende zwaard van protectionisme in de autosector

- Column door Bas van der Weerd -

Een paar dagen geleden kondigde de EU aan dat de importheffingen op Chinese auto's, die nu op 10% liggen, verhoogd zullen worden naar 17 tot 31%. Ook de VS en Turkije hebben forse importheffingen op Chinese auto’s aangekondigd. De maatregel van de EU is een reactie op de subsidies die Chinese autofabrikanten van hun overheid ontvangen, die volgens de EU tot oneerlijke concurrentie leiden. Maar is dat inderdaad wel zo? Ik heb toch wel wat twijfels.

Waarom zijn ze dan goedkoper?

Het moge duidelijk zijn dat Chinese elektrisch auto’s doorgaans iets goedkoper zijn dan die van Europese, Amerikaanse, Japanse en Koreaanse merken. En dit ondanks de 10% importheffing die van kracht is. Maar zijn ze inderdaad alleen goedkoper door die subsidies? Of kunnen ze in China gewoon efficiënter auto’s ontwikkelen en bouwen?

De Chinese autofabrikanten hebben al vaak genoeg laten zien dat ze een elektrische auto in no-time kunnen transformeren van een schets tot productiemodel. Kijk maar naar de Zeekr 001. Ook zijn ze een meester in het hergebruiken van bepaalde modellen en ontwerpen. En is het ook niet zo dat ze in China, omdat hun thuismarkt wat betreft elektrische auto’s werkelijk enorm is, veel meer van het schaalvoordeel kunnen profiteren en daardoor voordeliger kunnen produceren? Bovendien zijn ze Chinese bedrijven ons veelvuldig te snel en slim af geweest in investeringen in grondstoffen en dergelijke. Nu ben ik geen bedrijfskundige of econoom, maar ook met een beetje gezond boerenverstand maakt me duidelijk dat de Chinese bedrijven gewoon heel slim bezig zijn.

Niet alleen de subsidies

Natuurlijk, er zijn wel degelijk forse subsidies verstrekt en sommige bedrijven (zoals SAIC, waar MG en Maxus onder vallen) zijn zelfs Chinese staatsbedrijven. Maar volgens mij zijn het niet alleen de subsidies die ze goedkoper maken. Het is ook de manier van denken, handelen en werken. De Chinezen denken volgens mij gewoon veel meer in mogelijkheden, handelen sneller en durven meer te investeren. Daarmee steken ze de westerse bedrijven steeds vaker de loef af. Die hebben dat heus wel door. Ze gaan daarom ook steeds vaker samenwerken met Chinese bedrijven. Hoe heet dat ook alweer? Oh ja: “If you can’t beat them, join them”.  Daarnaast maken de westerse autofabrikanten voor de accu’s van hun EV’s graag gebruik van Chinese toeleveranciers als CATL en BYD, en dat geldt waarschijnlijk ook voor andere belangrijke componenten.

Dubbele standaarden van de EU, VS en andere landen

Maar de regeringen van de westerse landen zien dat kennelijk toch anders. Hun beslissingen roepen bij mij daarom toch wel vragen over de dubbele standaarden van deze landen. Want worden er in de EU, VS en andere landen dan geen enorme subsidies aan de eigen autofabrikanten verstrekt? Profiteren de fabrikanten in die landen ook niet van allerlei voordeeltjes en steun op allerlei gebied?

Laten we daarom eens naar onze eigen achtertuin kijken. Om te beginnen in de EU-landen. Duitsland, bijvoorbeeld, beloofde Tesla meer dan een miljard euro voor de bouw van de Gigafactory in Brandenburg. Tesla besloot uiteindelijk geen gebruik te maken van deze subsidie, maar het toont wel aan hoever Duitsland wil gaan om de industrie in eigen land te steunen. Volkswagen kreeg ook een aardig bedrag van €460 miljoen voor een nieuwe accufabriek in Salzgitter.

En Frankrijk? Daar hebben ze een herstelplan van maar liefst €8 miljard om de overgang naar elektrische voertuigen te versnellen. Spanje doet ook mee met hun PERTE VEC-project van €4,3 miljard. Als we nog dichterbij kijken: denk je dat een Nederlandse fabrikant als VDL geen gebruik van subsidies maakt? Google maar eens op “Nedcar+subsidie”. En reken maar dat ook Volvo subsidies heeft gekregen. Niet alleen in het verleden, toen het nog een Zweeds bedrijf was, maar ook nu nog, voor bijvoorbeeld de fabriek in het Belgische Gent. Een Zweeds merk, eigendom van een Chinees bedrijf, dat subsidie krijgt voor een fabriek in België. Dat kan wel, maar aan de andere kant willen we niet dat die auto’s van datzelfde merk uit China komen.

Iets verder weg maar niet minder relevant is het feit dat de VS en Turkije ook niet achterblijven. De regering van de VS investeert maar liefst $15,5 miljard in de productie van elektrische voertuigen, terwijl Turkije met alle liefde hun nationale trots TOGG ondersteunt.

Protectionisme kan ook averechts werken

We hebben eerder gezien dat protectionisme vaak niet werkt. Ik moest even gaan zoeken, maar vond genoeg voorbeelden die dat duidelijk aantonen. Bijvoorbeeld de Smoot-Hawley Tariff Act van 1930 in de Verenigde Staten. Deze maatregel verergerde de Grote Depressie door de internationale handel te verstikken. En recentelijk zagen we hoe de handelsoorlogen tussen de VS en China hebben geleid tot hogere kosten en economische onzekerheid. Protectionisme zorgt vaak voor hogere prijzen voor consumenten en minder keuze op de markt. Waarom zouden we dezelfde fouten opnieuw maken?

Economische belangen van Europese autofabrikanten in China

Onze Europese autofabrikanten hebben daarnaast ook veel te verliezen in China. Vaak werken ze (noodgedwongen) samen met Chinese bedrijven via joint ventures en die ontvangen weer subsidies. BMW kreeg in China in 2021 bijvoorbeeld €10 miljoen subsidie voor onderzoek en ontwikkeling terwijl de bouw van Tesla's Gigafactory ook is ondersteund met belastingvoordelen en allerlei andere voordeeltjes van de Chinese overheid.

Deze samenwerkingen en subsidies zijn van groot belang voor onze bedrijven. De Chinese automarkt is enorm en daarnaast zijn de Chinese toeleveranciers van groot belang voor onze supply chain. Als de EU nu protectionistische maatregelen neemt, kan dat deze delicate balans verstoren en onze bedrijven behoorlijk schaden.

Gevolgen en risico's voor de EU

Maar kunnen we ons deze maatregelen wel veroorloven? Wat als China reageert met strengere maatregelen tegen onze bedrijven? We weten niet wat de gevolgen zullen zijn, maar ze zullen zeker niet positief zijn. Uiteindelijk betalen wij, de Europese consumenten, de prijs door hogere autokosten en minder keuze. En laten we eerlijk zijn, dit soort protectionisme verstoort ook de transitie naar elektrisch rijden, omdat het elektrische auto's duurder maakt.

Een gezonde markt en protectionisme gaan niet samen

De verhoging van importheffingen op Chinese auto's lijkt ingegeven door zorgen over oneerlijke concurrentie, maar de EU hanteert hier volgens mij een dubbele standaard. Verder weten we dat protectionisme in het verleden vaak tot negatieve effecten sorteerde en ook nu kan het leiden tot hogere kosten en handelsconflicten.

Bovendien verstoort dit soort maatregelen de transitie naar elektrisch rijden omdat het elektrische auto's duurder maakt. Uiteindelijk zijn wij, de consumenten, de dupe. En ook ons klimaat, de aarde en alles wat wij nodig hebben om te bestaan, dat is er ook niet bij gebaat.

Laten we het gewoon samen oplossen

Daarom vind ik dat de EU en de andere landen deze maatregel zouden moeten heroverwegen. Laten we liever samen streven naar een eerlijkere en meer open handelsomgeving. Ja, sorry, ik ben nu eenmaal van de harmonie. Ik vind nu eenmaal dat samenwerking en wederzijds voordeel centraal moeten staan. Natuurlijk, het is lastig als de tegenpartij een andere agenda heeft. Maar “oog om oog, tand om tand” werkt nu eenmaal niet zo goed in de economie. Alleen door samen te werken kunnen we een gezonde en concurrerende markt behouden, die zowel de Europese als wereldwijde belangen dient én de overgang naar elektrisch rijden ondersteunt.